استالاکتیت و استالاگمیتها

استالاکتیت و استالاگمیتها

چکَنده یا استالاکتیت (Stalactite) (نام‌های دیگر: دنگال، کلفهشنگ) ستونی از مواد معدنی است که به صورت قندیلی از سقف غار آویخته باشد.

در زیر چکنده ستونچه‌ای به‌وجود می‌آید که چکیده نامیده می‌شود. این دو به مرور زمان به هم می‌رسند و ستون واحدی را تشکیل می‌دهند.

چکنده کربنات کلسیم که از سقف غارهای آهکی می‌آویزد از متداول‌ترین انواع آن است.

چکیده یا استالاگمیت (Stalagmite) (نام‌های دیگر: دنگاله، کلفهشنگ وارونه) ستونی از مواد معدنی است که از کف غار بالا آمده باشد.

چکیده در زیر قندیلی به نام چکنده به‌وجود می‌آید و این دو به مرور زمان به هم می‌رسند و ستون واحدی را تشکیل می‌دهند.

به تمام غار سنگهایی که در کف غارها بر اثر فرایند غار سنگ سازی بوجود می آید چکیده می گویند. باقیمانده قطره آب محتوی بی کربنات کلسیم که از نوک چکننده (استالاکتیت) جدا شده و به شکل قطره ای در فضا رها می شود و به سوی کف غار در نقطه مقابل چکننده سقوط می کند در مسیر سقوط مقدار کمی از آب قطره دوباره بخار شده و در نتیجه بخشی از دی اکسید کربن آن آزاد می شود و قطره به محض رسیدن به کف غار جزء کوچکی از کربنات کلسیم خود را در محل برخورد با کف غار رسوب می دهد و تداوم این فرایند ظرف میلیونها سال چکیده های گوناگونی را در کف غار به شکل های گوناگون در می آورد مانند ستون لوله های توخالی یا به شکل کله قندی و گل کلم و خوشه انگور و غیره که هر کدام دارای اسامی خاص علمی به خود هستند مانند فلاوستون – آنمولیت و غیره (چکیده غول پیکری که در غار شاپور کازرون وجود داشته از آن مجسمه 5 متری شاپور ساسانی را ساخته اند و بزرگترین چکیده های غول پیکر را غار کهک در مسیر قم– اراک دارا می باشد).

استالاکتیت: اشکال مخروطی توپر یا متخلخل که  از سقف غار آویزان است.

استالاگمیت: به صورت سنگال هایی(کنکرسیون) در زیر استالاکتیت ها ایجاد می شوند که قاعده آنها در کف غار و راس آنها به طرف سقف است.

استالاگمیت و استالاگتیت   :از فرهنگ نامه جامع ویکی پدیا :

واژه استالاکتیت واژه ای یونانی است و برگرفته از مفهوم چکیدن و چکه کردن می باشد. معنای لفظی این واژه «آن چه که می چکد» می باشد. استالاکتیت نوعی رسوبات استوانه ای یا مخروطی می باشد که بر سقف یا دیواره های غار های آهکی تشکیل می شود و گاهی از آن با نام سنگ چکنده یاد می کنند. استالاکتیت ها از ته نشین شدن کلسیم کربنات و دیگر مواد معدنی، که رسوبات آب های حاوی مواد معدنی هستند تشکیل می شوند. شکل مقابل این رسوبات که در زیر استالاکتیت ها تشکیل می شود استالگمیت نامیده می شود. در صورت وجود زمان کافی استالاگمیت ها می توانند به استالاکتیت ها رسیده، و تشکیل یک ستون دهند.

هر استالاکتیت ابتدا تنها با چکیدن قطرات آب های حاوی کلسیم کربنات از سقف بوجود می آید. هنگامی که یک قطره می چکد، حلقه ای بسیار نازک از کلسیت تشکیل می دهد. با تداوم این عمل هر قطره حلقه نازک دیگری از رسوبات کلسیت از خود بر جای می گذارد. سرانجام، این حلقه ها یک حفره یا سوراخ بسیار باریک ایجاد می کنند. این سوراخ ها که قطری حدود نیم میلیمتر دارند، ممکن است بسیار طولانی باشند اما بسیار نازک و ترد می باشند. در صورتی که به نحوی راه این سوراخ بسته شود، قطرات آب از بالا به بیرون سر ریز شده، باعث ته نشین شدن مقدار بیشتری کلسیت و مخروطی تر کردن شکل استالاکتیت   می شوند. قطراتی که از استالاکتیت می چکند کلسیت بیشتری در پایین ته نشین می کنند. این ته نشین ها سر انجام استالاگمیت های گرد یا مخروطی شکلی را پدید می آورند. بر خلاف استالاکتیت ها استالاگمیت ها هیچ گاه دارای سوراخی در داخل خود نمی باشند.

هر چند که ادعا شده است بلند ترین استالاکتیت شناخته شده در جهان در تالار راریتیس واقع در برزیل قرار دارد و دارای بیست متر ارتفاع می باشد، برخی از غار نوردان در هنگام جست و جو حتی با استالاکتیت های بلند تری هم مواجه شده اند.

استالاکتیت ها می توانند بر روی سقف های بتنی و ساختمان ها هم پدید آیند. هر چند که در این اماکن به نسبت محیط های دیگر استالاکتیت ها به مراتب سریع تر شکل می گیرند. استالاکتیت ها حتی بوسیله گدازه های آتشفشانی هم شکل می گیرند که البته مکانیزم شکل گیری آن ها بسیار متفاوت است.

استالاگمیت نوع دیگری از رسوبات ستونی شکل است که بر کف غار های آهکی شکل می گیرد و دلیل بوجود آمدن آن چکیدن قطرات حاوی مقدار زیادی مواد معدنی محلول و ته نشین شدن و رسوب کردن کلسیم کربنات است.

در هنگام بازدید از غارهای حاوی استالاکتیت ها و استالاگمیت ها از بازدید کنندگان درخواست می شود به دیواره ها و سنگ ها دست نزنند. دلیل این موضوع به طور کلی ادامه داشتن رشد تشکیل سنگ ها و استالاکتیت هاست. نیز، از ان جا که شکل گرفتن سنگ ها به دلیل رسوب مواد معدنی محلول در آب بر سنگ های قدیمی می باشد، لذا دست زدن به سنگ ها باعث تخریب بستر رسوب گذاری و از بین رفتن رشد طبیعی آن ها می شود.

راه های زیادی برای بخاطر سپردن این که کدام یک از استالاکتیت یا استالاگمیت بر سقف ها و کدام یک بر کف پدید می آیند وجود دارد که چند نمونه از آن ها در زیر بیان شده است.

   استالاکتیت (StalaCtite) دارای حرف C می باشد که از سقف (Ceiling) می آید.

   استالاگمیت (StalaGmite) دارای حرف G می باشد که از زمین (Ground) می آید.

   حرف T  در استالاکتیت بیان گر آویزان شدن چیزی از سقف است.

   حرف M در استالاگمیت یادآور وجود چیزی از زمین است

«استالاکتیت» ها رسوباتی آهکی اند که مانند قندیل،‌از سقف غارها آویزان می شوند. «استالاگمیت» ها نیز رسوباتی آهکی اند که به صورت ستون هایی مخروطی شکل، در کف غارها تشکیل می شوند.

          اکثر غارها در صخره های گچی و آهکی به وجود می آیند؛ چرا که آب می تواند این سنگ ها را در خود حل کند. آب آهک داری که قطره قطره از سقف این غارها چکه می کند، تبخیر می شود و رسوبات آهکی افزوده می شود و به تدریج این رسوبات به شکل قندیل، از سقف غار آویزان می شوند و استالاکتیت به وجود می آید.

          استالاگمیت ها نیز به همین ترتیب تشکیل می شوند؛ با این تفاوت که آن ها از به جا ماندن رسوبات آهکی آبی که بر کف غار چکه می کند، به وجود می آیند.

          گاهی اوقات، استالاگمیت ها به اندازه ای بلند می شوند که به استالاکمیت ها می رسند و ستونی در داخل غار به وجود می آورند. در بعضی از غارها نیز استالاکمیت ها آن قدر بزرگ می شوند که دهانه غار را سد می کنند.

محلول سیر شده ای را از سولفات منیزیم را با حل کردن آن در آب جوش درست کنید. بعد از آن دو بشر را از این محلول پر کنید.

گیره هایی را به سر نخ ببندید و آنها را در بشر ها قرار دهید و نخ را بین دو بشر امتداد دهید. مشاهده می کنید بعداز چند لحظه، در وسط نخ قطر های از مایع ظاهر می شود.

علت: این مایع در مجاورت هوا به بلور تبدیل می شود. و به شکل استالاگتیت در می آید و مقداری از آن به زمین می چکد و استالاگمیت ایجاد می شود.